Từ vị trí trung tâm bản để đến được động Bản Thẳm, du khách phải đi dọc theo dòng suối Nậm Hon. Con suối hiền hòa uốn lượn, từ lâu đã là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chính và thủy sản cho người dân nơi đây. Động nằm trong vùng núi đá vôi được hình thành cùng với quá trình kiến tạo địa chất và dòng chảy của mạch nước ngầm trong lòng núi đã tạo nên nhiều hệ thống hang, động tại nơi này. Nhìn từ phía bên ngoài, nơi đây như một hòn non bộ khổng lồ đã được các nghệ nhân tài hoa kiến thiết; các ngọn núi tai bèo nhỏ lô nhô xếp xen kẽ nhau tạo thành từng dải núi khoác trên mình tầm áo xanh biếc bằng dây leo, cây bụi và rêu quyết. Tô điểm trên những hòn non bộ khổng lồ đó là một vài bụi cây dương xỉ loại lớn, cây dừa nước, cây móc hay một vài bông hoa chuối rừng đỏ rực đang đung đưa trong gió như những chú gà trống cố rướn cái cổ dài cất tiếng gáy gọi bình minh; tất cả càng làm cho cảnh tượng trở lên lãng mạn khiến người ta thích thú.

Cửa động cách vị trí trung tâm bản khoảng chừng 300m, cũng là nơi khởi nguồn của dòng Nậm Hon. Không giống như những dòng suối khác, bắt nguồn từ các con suối, khe nhỏ tập hợp lại; suối Nậm Hon lại khác, dòng nước lớn chảy từ trong lòng núi đá ra như mạch nước ngầm khổng lồ ngày đêm chảy không ngừng nghỉ. Ngay tại cửa động, một thảm thực vật gồm nhiều họ khác nhau cùng tồn tại, từ những cây dây leo, cây bụi cho đến thảm cỏ cùng tồn tại đan xen. Tất cả như đang tạo nên một bức rèm bằng cây xanh khổng lồ trang trí và che mát toàn bộ cửa động. Cửa động Bản Thẳm cao khoảng 15m, rộng 18m sẽ đón du khách ngay từ ngoài với những ngách đá, bậc đá, leo vài bước là đã có thể đặt tay lên nhũ đá để chụp cho mình những bức ảnh kỷ niệm về cuộc hành trình đầy thú vị.

Tiếp tục đi sâu vào bên trong, là một ngách hang rộng với nhiều bậc nhũ đã xếp xen kẽ nhau; khi đặt chân tới đây du khách sẽ bị cuốn hút bởi các khối đá lớn, nhỏ mang dáng dấp, hình thù nhiều loài vật khiến người xem thoả sức liên tưởng. Những cột đá lớn nhỏ từ dưới đất mọc lên và nhũ đá từ trên vòm hang rủ xuống lấp lánh ánh kim khiến ai cũng phải trầm trồ trước vẻ đẹp tạo nên từ bàn tay cuả tạo hóa. Nhũ đá rủ xuống tua tủa như những mũi tên nhọn hoắt lấp lánh, soi đèn pin vào du khách có thể tưởng tượng ra một cung điện nguy nga của những nàng tiên trong cổ tích lẽ nào đã thực sự xuất hiện ở nơi này. Nhiều nhũ đá hình thù kỳ thú, lộng lẫy cùng tồn tại và từng ngày lại mang trên mình một diện mạo mới. Có nhiều nhũ đá có thù như: cột đá, bàn đá, trống đá, thạch nhũ, hoa đá, bầu sữa, rèm đá, hình người, hình các con vật, hình  dải san hô… khiến du khách có thể đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Càng đi sâu vào bên trong du khách càng có cảm giác thoải mái, gần gũi với thiên nhiên. Nhiệt độ trong động luôn ở mức 18 - 21⁰C, đứng trước cửa hang chúng ta cũng có thể cảm nhận được từng luồng hơi mát lạnh tỏa ra từ vách động. Trong động có nhiều ngách to, ngách nhỏ dễ khiến du khách có cảm giác như đang lạc vào một ma trận của tạo hóa.

Trong lòng động là dòng suối ngầm quanh năm chảy, dòng suối ngầm chảy dọc lòng hang tạo nên một hệ sinh thái đa dạng, phong phú. Dòng suối có nước màu xanh ngọc, với nhiệt độ không quá buốt khiến cho ai cũng muốn được nghỉ ngơi thả chân ngâm trong dòng nước mát lạnh để tiếp tục hành trình khám phá điều kỳ diệu trong lòng núi đá. Sự kết hợp giữa vẻ đẹp của hang động cùng với dòng suối ngầm chảy dọc tạo nên một chốn “tiên cảnh” hạ giới đầy ấn tượng.

Dọc theo lòng hang động, thỉnh thoảng chúng ta lại gặp những giếng trời, nơi mà ánh sáng có thể chiếu vào theo vách đá và soi sáng toàn bộ khung cảnh trong lòng động. Do có ánh sáng nên thực vật cũng phát triển mạnh, các loại cây thuộc họ rêu, quyết phủ kín vách đá; những cột đá lớn cùng với đá tai mèo là sản phẩm của quá trình kiến tạo địa chất qua hàng ngàn năm được khoác lên mình một chiếc áo dạ màu xanh mềm mại bởi rong rêu và cỏ dại. Trên thành của hang động, một hai bông hoa dại nở đỏ chói như những con đom đóm lập lòe dập dìu bay trong bóng tối, len lỏi đâu đó một vài cây dương xỉ vươn mình từ những khe đang đung đưa trong gió. Những tia nắng chiếu qua tán lá vào những cột đá hay phiến đá tai mèo màu xanh biếc được bao phủ bởi làn hơi nước bốc lên mờ mờ càng làm cho cảnh tượng thêm lung linh huyền ảo.

Tiếp tục cuộc hành trình ven theo dòng suối, đi qua bãi cát bồi trải dài là kết quả của những trận lũ, bạn sẽ lên tới khe núi, là khoảng trống của khu vực giao nhau giữa hai ngọn núi. Du khách khi đến đây sẽ phải ngỡ ngàng trước cảnh vật kỳ thú, những việc mà con người khó có thể làm được nhưng với bàn tay thần kỳ của tự nhiên qua hàng triệu năm đẽo gọt, bồi đắp đã hoàn thành một công trình kiến trúc tuyệt diệu. Dòng nước róc rách chảy qua những khe đá tai mèo kết hợp với những hòn núi đá nhỏ nhấp nhô xếp xen kẽ nhau thành hệ thống non bộ khổng lồ. Tất cả như được bàn tay thần kỳ của nghệ nhân đẽo gọt kỹ càng, sắp đặt tỉ mỉ làm cho công trình kiến trúc của mình trở nên đặc biệt khiến cho du khách không khỏi trầm trồ, khen ngợi. Trên những phiến đá tai mèo, những gốc cây bụi lớn, mọc lâu năm, thân cành khẳng khiu đang xòe ra những chiếc lá xanh mơn mởn.  Trên cây, muôn dây leo vắt từ cành nọ sang cành kia tạo nên một bức tranh với đường nét mềm mại, uyển chuyển. Dường như từng chi tiết nhỏ của những tác phẩm điêu khắc này - dù là bé xíu hay đồ sộ - đều được tạo hoá trau chuốt tỉ mỉ, công phu. Đứng ở đây, du khách sẽ tưởng tượng đến những tán lá rậm rạp, xanh tốt của những cây đa, cây si cổ thụ với bộ rễ dài rủ xuống.

Tất cả dường như đang nhẹ nhàng chuyển động trong một thế giới huyền ảo, như thực như mơ. Cái thực, cái hư như đan xen hoà quyện vào nhau tưởng như sự giao hoà giữa trời và đất. Tạo hóa đã mang lại cho nơi đây một vẻ đẹp vô cùng độc đáo, cuốn hút - dù bạn đã từng đặt chân đến nhiều hang động của Việt Nam - nhưng đến đây, sự tuyệt mỹ của động Bản Thẳm sẽ khiến du khách choáng ngợp với nhiều cảm xúc; sự bất ngờ đến khó tả của cảnh trí khiến du khách sẽ nhiều lúc không tin vào mắt mình, lúc đó tâm hồn bạn sẽ có đôi chút bâng khuâng, lơ đãng... Đây quả là một món quà kỳ vĩ mà thiên nhiên đã ban tặng cho xã Bản Hon, huyện Tam Đường.

Bạn có muốn đến động Bản Thẳm một lần không? Khi đôi chân còn khỏe, khi trái tim còn đam mê, khát khao chinh phục những miền đất mới và khi muốn thả tâm hồn cùng nhịp đập với tự nhiên thì bạn hãy lên lịch cho một chuyến đi. Hãy cho bước chân bạn được thong dong trên vùng đất Bản Hon và trải nghiệm những điều thú vị, những rặng dã quỳ rực rỡ và động Bản Thẳm đang chờ bạn ghé thăm../

                          Bài, ảnh: Phạm Đa Cảnh (PVHTT Tam Đường)