Nằm ngay bên núi Phu Nhọ Khọ thuộc xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, nơi giao thoa giữa hai dòng suối Nậm So và Nậm Lùm, bản Vàng Pheo hiện lên trong một chiều nắng thu thật đẹp.

Bản Vàng Pheo nằm ngay bên núi Phu Nhọ Khọ, nơi giao thoa giữa hai dòng suối Nậm So và Nậm Lùm.

Đến với Vàng Pheo, du khách sẽ cảm nhận rõ hơn về một bản làng có vị trí địa lý đẹp như một viên ngọc quý mà tạo hóa đã ban tặng, đúng như những gì được “đồn thổi” lâu nay. Vàng Pheo có nhiều ngôi nhà cổ nằm nép mình bên những ruộng lúa xanh trong không gian thanh bình, yên tĩnh; được du khách nhắc đến như “thung lũng mỹ nhân” - một trong những bản cổ xưa nhất của người Thái trắng ở Lai Châu.

Mang trong mình những nét văn hóa đặc trưng, dân bản Vàng Pheo mến khách, cùng với cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng, bản Vàng Pheo hội tụ nhiều điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng.

Hiện, bản Vàng Pheo có trên 120 hộ dân với hơn 530 nhân khẩu, đều là người Thái trắng. Đồng bào ở đây sống chủ yếu bằng nghề chăn nuôi, trồng trọt và dệt vải.

Thiếu nữ người Thái và mùa hoa mận.

Chắc hẳn sẽ có nhiều du khách băn khoăn rằng, vì sao Vàng Pheo lại được mệnh danh là “thung lũng mỹ nhân”? Đến với Vàng Pheo, du khách sẽ được nghe người dân địa phương kể câu chuyện truyền thuyết về nàng Han được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này như thế nào, cùng với các trò chơi và công việc nương rẫy.

Khi là thiếu nữ, nàng Han vô cùng xinh đẹp và đảm đang, thường dạy nàng cùng người dân trong bản kéo sợi, dệt vải, giúp đỡ người nghèo… Khi xuất hiện quân giặc xâm lăng, nàng Han cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng khắp các bản trong vùng tập hợp lực lượng, đoàn kết chống giặc ngoại xâm. Nàng được người dân bản tôn làm nữ tướng.

Sau khi dẹp tan quân giặc, nàng trở về đến mó nước đầu bản, trút bỏ xiêm y rồi đắm mình trong dòng nước xanh mát của quê hương rồi sau đó bay về trời. Để tưởng nhớ công ơn cảu nàng Han, nhân dân trong vùng đã lập miếu thờ và tổ chức lễ hội hàng năm.

Đội văn nghệ bản Vàng Pheo trình diễn một tiết mục văn nghệ truyền thống.

Không chỉ có nàng Han xinh đẹp trong truyền thuyết mà từ xưa đến nay, xã Mường So vốn nổi tiếng là vùng đất sinh ra các “mỹ nhân” Thái trắng. Nơi đây, được mệnh danh là "thung lũng mỹ nhân", những cô gái Thái trắng với điệu xòe khiến các chúa đất và quan thầy người Pháp mê đắm.

Ngay cả giờ đây, Vàng Pheo vẫn được xem là bản có nhiều thiếu nữ xinh đẹp nhất xã Mường So, nhiều du khách đến đây đã phải thốt lên rằng: "cứ ra ngõ là gặp mỹ nhân”... Đến Vàng Pheo, không khó để chiêm ngưỡng bóng dáng các cô gái Thái thấp thoáng trên cầu thang nhà sàn, áo cóm cổ truyền trắng tinh, da trắng ngần. Con gái vùng này có vẻ đẹp rất đặc trưng của người Thái với vóc dáng cao, da trắng, tóc dài…

Những năm gần đây, đồng bào Thái ở Vàng Pheo đã biết làm du lịch khá chuyên nghiệp. Từ năm 2007, bản Vàng Pheo được công nhận là bản văn hóa - du lịch cấp tỉnh. Mỗi năm, bản đón hàng nghìn lượt du khách trong nước và quốc tế.

Thiếu nữ bản Vàng Pheo quay sợi dệt vải

Dù đang trong quá trình hội nhập, nhưng văn hóa của người Thái trắng ở Vàng Pheo vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn. Từ ngôi nhà sàn đến những bộ váy của người phụ nữ Thái trắng được thiết kế cầu kỳ, váy khâu liền màu đen tuyền, dài chấm mắt cá chân, áo cóm chấm đến thắt lưng, cổ liền... tất cả vẫn thấm đượm bản sắc văn hoá truyền thống.

Trong con mắt của người Thái trắng, trước khi đi lấy chồng, thiếu nữ nào càng dệt được nhiều tấm vải thì càng được coi là nết na, giỏi giang. Trải qua hàng nghìn năm, với đôi bàn tay khéo léo với khối óc sáng tạo, đồng bào Thái trắng ở Vàng Pheo đã sản xuất ra những tấm vải với nhiều mẫu mã đa dạng, hoa văn tinh tế, tạo nên nét đẹp văn hóa riêng so với các dân tộc khác.

Khách du lịch quốc tế đến với Vàng Pheo.

Kho tàng văn hoá tinh thần của người Thái cũng rất giàu có với các loại nhạc cụ như cây đàn tính, những bài hát, điệu múa khăn, múa xoè đặc sắc và những truyện thơ cổ giàu tính nhân văn: điển hình là truyện thơ “Xống chụ xon xao” – một kiệt tác văn học Thái. Cùng với đó là các bài ca dao, tục ngữ ca ngợi vẻ đẹp trong nếp sống, cách ứng xử trong gia đình, cộng đồng và với thiên nhiên…

Lễ hội văn hóa của người Thái ở Vàng Pheo là một trong những nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng thu hút đông đảo du khách quan tâm. Mỗi lễ hội là một bức tranh miêu tả đời sống xã hội, mang đậm nét đặc trưng truyền thống của đồng bào Thái - những sắc thái văn hoá không đâu có được.

Tiêu biểu như lễ hội Nàng Han vào ngày Rằm tháng 2 âm lịch, lễ hội Then Kin Pang vào ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch, lễ hội Kin Lẩu Khẩu Mẩu và ngày Rằm tháng 9 âm lịch… Tại các lễ hội này, ngoài các nghi thức cúng lễ còn diễn ra nhiều trò chơi dân gian độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa trong đời sống sinh hoạt của người dân, như: tó má lẹ, ném còn, đẩy gậy, tù lu…

Đến với bản Vàng Pheo, du khách được thưởng thức những món ăn mang đậm bản sắc dân tộc Thái.

Vào những ngày cuối tuần hoặc dịp lễ hội, du khách đổ về Vàng Pheo rất đông để khám phá một không gian Tây Bắc êm đềm và cuộc sống giản dị của đồng bào dân tộc, được hoà mình trong điệu múa, lời ca của đồng bào Thái trắng.

Sau khi tham quan bản, trải nghiệm không gian văn hoá của đồng bào người Thái, du khách có thể nghỉ đêm tại nhà sàn. Những du khách ưa thích khám phá có thể trải nghiệm tắm suối, tham quan hang động, thu vào ống kính những hình ảnh về một bản làng thú vị ở vùng đất Tây Bắc.

Đến với bản Vàng Pheo, du khách còn được thưởng thức những món ăn mang đậm bản sắc dân tộc Thái, như: sâu đá, rêu đá, cá bống vùi tro, cá suối nướng, măng đắng, măng ngọt, thịt trâu gác bếp, thịt lợn hấp, canh rau đắng…

Người dân Vàng Pheo với sự chân thành, mến khách, cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, thanh bình, cách xa với những ồn ào, khói bụi của chốn thành thị, chắc chắn sẽ làm du khách sẽ quên đi mọi lo toan, bận rộn thường ngày.

N.Minh